Kapıcı Gece Çalışabilir mi? Emeğin, Adaletin ve Toplumsal Sorumluluğun Kesişim Noktası
Kapıcı gece çalışabilir mi? Bu soru sadece bir “çalışma saati” meselesi değil; emeğin görünürlüğü, toplumsal cinsiyet eşitliği, çeşitlilik ve adalet gibi çok daha büyük dinamikleri içinde barındırır. Bu yazı, o soruya sadece “evet” ya da “hayır” demekle kalmayıp, konunun çok katmanlı doğasını birlikte sorgulamak için yazıldı. Çünkü mesele, birinin gece çalışıp çalışmamasından öte, kimin hangi koşullarda, nasıl ve ne uğruna çalıştığıdır.
Gece Çalışması: Sadece Saat Değil, Bir Sosyal Gerçeklik
Kapıcılık mesleği, çoğu zaman 7/24 erişilebilirlik beklentisiyle tanımlanır. “Çöp alınacak”, “kargo gelecek”, “asansör bozuldu” gibi durumlar gece de gündüz de olabilir. Ancak gece çalışması dediğimiz şey, yalnızca saatlerin değişmesi değildir; insan bedeninin, zihninin ve sosyal hayatının dengesini etkileyen ciddi bir faktördür.
Çalışma psikolojisi araştırmalarına göre gece vardiyasında çalışan bireylerde uyku bozuklukları, kronik yorgunluk ve sosyal izolasyon oranı gündüz çalışanlara göre %40 daha yüksektir. Bu durum, kapıcının yaşam kalitesini doğrudan etkiler. Peki bu koşullarda gece çalışması, bir tercih mi yoksa zorunluluk mu?
Erkeklerin Analitik Yaklaşımı: “Çözüm Gerekliyse Planlayalım”
Erkek odaklı düşünme biçimi genellikle çözüm arayışına yöneliktir. “Eğer apartmanda güvenlik gerekiyorsa, nöbet sistemi kuralım.”, “Gece sorun çıkıyorsa, görev dağılımını optimize edelim.” gibi öneriler sıkça dile getirilir. Bu yaklaşım, meseleyi teknik bir problem gibi görür ve çözüm odaklıdır. Ancak tek başına yeterli değildir çünkü insan faktörünü, sosyal etkileri ve adalet boyutunu çoğu zaman arka plana iter.
Böyle bir bakış açısı, verimliliği artırabilir ama insani boyutu göz ardı etme riski taşır. Oysa gece çalışan bir kapıcının ailesiyle geçiremediği zaman, sağlığında oluşan riskler veya toplumsal hayattan kopuşu da hesaba katılmalıdır.
Kadınların Empatik Yaklaşımı: “İnsanı Önceleyelim”
Kadınların empati merkezli yaklaşımı ise soruyu başka bir yerden sorar: “Kapıcı gece çalışabilir mi?” değil, “Kapıcının gece çalışması insani mi?” diye bakar. Bu yaklaşım, çalışma koşullarının bireyin hayatına etkisini, aile dinamiklerini, psikolojik yükü ve sosyal bağları ön plana çıkarır. Gece çalışan bir kişinin çocuklarıyla geçiremediği zaman, uyuyamamanın getirdiği sağlık sorunları ya da toplumsal hayattan izole olmanın etkileri bu perspektifte önemlidir.
Empati ekseninden bakıldığında mesele yalnızca iş düzenlemesi değil, aynı zamanda sosyal bir sorumluluk konusudur. Bu noktada topluluk olarak kendimize sormamız gereken kritik soru şudur: Biz konforumuz için bir başkasının sosyal hayatını feda etmeye hazır mıyız?
Çeşitlilik ve Eşitlik Bağlamında Gece Çalışması
Kapıcılık mesleği Türkiye’de genellikle erkeklere atfedilen bir alan olsa da, son yıllarda kadın çalışan sayısı da artıyor. Ancak gece çalışması konusu cinsiyetle kesiştiğinde farklı katmanlar ortaya çıkar. Örneğin kadın kapıcıların gece çalışması, güvenlik, ulaşım ve sosyal algı gibi ek zorluklar barındırabilir. Bu da mesleğin çeşitlilik perspektifinden yeniden tasarlanmasını gerektirir.
Benzer şekilde farklı etnik kökenlerden, yaş gruplarından ya da göçmen statüsündeki çalışanlar için gece mesaisi farklı riskler ve dezavantajlar doğurabilir. Çeşitliliği gözeten bir yönetim anlayışı, bu farklılıkları hesaba katmak zorundadır.
Hukuki Boyut: Hak ve Sınırlar
Türk İş Kanunu’na göre gece çalışması, saat 20.00 ile 06.00 arasında yapılan mesaiyi kapsar ve günlük 7,5 saati geçemez. Ayrıca gece vardiyasında çalışanların düzenli sağlık kontrollerinden geçirilmesi zorunludur. Bu düzenlemeler, emeğin sömürülmesini önlemeyi amaçlar. Fakat pratikte, birçok kapıcı bu yasal korumalardan bihaber ya da yararlanamıyor. Yasal sınırlar kağıt üzerinde kalmamalı; apartman yönetimlerinin bu haklara uygun çalışma düzeni oluşturması şarttır.
Çözüm: Dengeyi Kurmak Mümkün
Gece çalışması tamamen ortadan kaldırılamaz çünkü bazı hizmetler gerçekten 24 saat gerektirir. Ancak yapılabilecek şey, bu çalışmayı insan onuruna, adalete ve eşitliğe uygun hâle getirmektir. Nöbet sistemleri, fazla mesai ücretleri, düzenli izinler, sağlık destekleri ve gönüllülük esasıyla oluşturulmuş vardiyalar bu dengeyi kurabilir.
Sosyal Adalet Perspektifi: Hepimiz Aynı Apartmanda Yaşıyoruz
“Kapıcı gece çalışabilir mi?” sorusunun yanıtı, aslında bizim toplum olarak nasıl bir dayanışma ve adalet anlayışına sahip olduğumuzu da gösterir. Konforlu bir uyku uyumak için birinin gece boyunca uyanık kalmasına gerek olmamalı. Eğer gerekiyorsa da, o kişinin emeğini değerli kılacak bir sistem kurmak hepimizin sorumluluğudur.
Bu sadece bir mesai meselesi değil; emeğe saygı, çeşitliliğe duyarlılık ve adalet duygusunun birlikte inşa edilmesidir.
Düşünmeye Değer Sorular
- Gece çalışan kapıcıların sosyal hayatlarını desteklemek için neler yapılabilir?
- Fazla mesai ödemeleri ve sağlık kontrolleri gerçekten uygulanıyor mu?
- Toplumsal çeşitlilik göz önüne alındığında gece çalışma koşulları nasıl farklılaşmalı?
- Biz apartman sakinleri olarak bu konuda hangi sorumlulukları üstlenmeliyiz?
Sonuç: Emeği Gör, Adaleti Kur
Kapıcının gece çalışması yalnızca bir meslek detayı değil, toplumun adalet ve eşitlik sınavıdır. O sınavı geçmenin yolu ise, emeği görünür kılmak, hakları korumak ve çeşitliliği gözetmekten geçer. Unutmayın, geceyi adil kılarsak gündüz hepimiz için daha aydınlık olur.